Arquivo do blog

Sandra Rodríguez, comunicadora especializada en ciencia e innovación en Growcom: “O traslado da investigación á sociedade é fundamental para mellorar a cultura científica, pero tamén para que os contribuíntes comprendan a importancia de destinar parte dos seus impostos a ela”

Para ponerle fin a nuestra etapa en este blog y como actividad de visibilización contactamos con investigadores de la USC, como ya publicamos anteriormente, pero también lo hicimos con una persona totalmente ajena a esta universidad y totalmente ligada a la comunicación de ciencia.

Por ello, le solicitamos a Sandra Rodríguez que nos elabora un comentario con total libertad en el que tratase los siguientes puntos:

  1. ¿Considera relevante el traslado de sus investigaciones a la sociedad?
  2. ¿Cree que la comunicación dentro del grupo es un factor que influye en la calidad de su trabajo?
  3. ¿Cómo se relaciona con la comunidad científica?
  4. ¿Cree que en su campo se hace suficiente comunicación científica?

Y esta ha sido su opinión al respeto:

 image

A responsabilidade de comunicar tamén os fracasos

Polo que respecta á comunicación, os resultados que os científicos logran co seu traballo de investigación saen dos laboratorios principalmente a través de dúas vías: a difusión e a divulgación. En ningún dos dous casos é noticia un ensaio con resultados negativos, algo que para un xornalista a primeira vista pode resultar obvio, pero que en casos determinados, como o da ciencia biomédica, pode chegar a custar vidas.

Todos os campos da comunicación xornalística teñen os seus códigos e as súas rutinas, incluíndo tópicos e hábitos de longa tradición que nalgúns casos perpetúan prácticas moi lonxanas da honestidade cos seus diversos públicos. A comunicación científica non escapa destas debilidades. E aínda que os xornalistas son os que acaparan as críticas por falta de rigor, sensacionalismo e simplismo no tratamento das noticias sobre ciencia, os científicos son os primeiros que deberían facer autocrítica e asumir que teñen a responsabilidade de comunicar non só os triunfos, senón tamén os fracasos.

Estamos fartos de escoitar que os europeos deberiamos aprender da cultura do fracaso que teñen os estadounidenses, aos que non só non lles importa recoñecer que fracasaron, senón que non entenden chegar ao éxito sen ter caído e terse erguido unhas cantas veces. Sen embargo, os científicos estadounidenses son tan conservadores coa súa imaxe dentro da súa comunidade e tan celosos da tradición da difusión científica, que non espallan os fracasos, como tampouco o fan os seus colegas europeos.

Nos anos 80, un grupo de científicos fixo un ensaio clínico sobre a lorcainida , unha substancia que amosaba potencial para atallar as arritmias propias de persoas supervivintes a un ataque ao corazón. Os resultados foron negativos: de 50 persoas tratadas con lorcainida, morreron 10. Das outras 50, ás que se lle administrou un placebo, só faleceu unha. Os investigadores decidiron non publicar os resultados, como era habitual cos ensaios de resultados negativos. Poucos anos despois varios fármacos baseados na lorcainida saíron ao mercado e en 1993 os científicos que realizaran o ensaio clínico entoaron o mea culpa. Se tivesen publicado os resultados teríase evitado a morte de alomenos 100.000 persoas nos Estados Unidos.

Para poder valorar a magnitude deste problema, a Food and Drug Administration (FDA), na que é obrigatorio rexistrar calquera estudo clínico que se faga nos EE.UU, fixo un estudo sobre os realizados nun período de 15 anos. Atoparonse con que aproximadamente o 50% tivo resultados positivos e o outro 50% negativos. Sen embargo, mentres que dos ensaios positivos foron publicados en revistas científicas todos excepto só un, de entre todos os miles de ensaios con resultados negativos só se publicaron tres.

Á vista está que a publicación de ensaios clínicos con resultados negativos é dunha enorme importancia para a saúde pública. E facelos chegar á sociedade, tamén. Por exemplo, ultimamente estanse dando a coñecer efectos potencialmente perigosos para o sistema cardiovascular derivados do consumo de doses de ibuprofeno que eran habituais para persoas con migrañas, dismenorreas e outros procesos inflamatorios.

Cada vez un pouco mellor

En toda a miña traxectoria como comunicadora ligada ao ámbito científico, podo dicir que nunca ningún investigador tratou de corrixirme unha explicación para que o gran público a puidese entender mellor. Sen embargo, continuamente me atopei con científicos dispostos a sacrificar a comprensión do lector dun medio xeralista, mesmo recoñecendo que sería así, “para evitar que algún colega do meu campo que lea isto pense que eu dei unha explicación tan simple”.

Por suposto, na comunidade científica hai persoas comprometidas coa divulgación para facerlle chegar os resultados do seu traballo aos cidadáns, conscientes de que en gran medida o seu traballo é posible grazas aos fondos públicos. O traslado da investigación á sociedade é fundamental para mellorar a cultura científica, pero tamén para que os contribuíntes comprendan a importancia de destinar parte dos seus impostos a ela e mesmo para que sexan reivindicativos coa administración en relación a este tema.

Nos últimos anos medrou considerablemente a conciencia sobre a importancia da divulgación científica dentro dos grupos de investigación. As relacións cos medios e a organización de actividades divulgativas, grazas a iniciativas como o programa de axudas para o fomento da cultura científica da FECYT (http://www.fecyt.es/es/noticia/fecyt-publica-la-convocatoria-de-ayudas-para-el-fomento-de-la-cultura-cientifica-tecnologica), convertéronse en moitos casos en parte relevante da actividade dos grupos. Algúns deles mesmo son conscientes da necesidade de adaptar a súa linguaxe para facela máis accesible aos públicos non especializados e contan con xornalistas que colaboran con eles como enlace.

A apertura de canles como SINC (http://www.agenciasinc.es), na que os propios científicos poden publicar as súas noticias, ou de servizos temáticos nas axencias de medios xeralistas, como EFE Ciencia (http://www.efefuturo.com/), están a facilitar o proceso de normalización da comunicación científica, aínda que queda moito camiño por percorrer.

Os científicos teñen que perder o medo a usar a linguaxe común e aproveitar o potencial explicativo que teñen figuras como as metáfora e as comparacións, utilizando referencias da vida cotiá para achegar os seus conceptos ao público non especializado.

 

Grupo 152.A00

Martínez, Martínez 152.A01

Rey Muras 152.A02

Rodeiro Meijide 152.A03

Sánchez Dios 152.A04

Sobral Diz 152.05

Inmaculada Romero, investigadora: “Divulgar no es tarea fácil y generalmente los científicos no realizamos esfuerzos en ese campo. “

En esta última etapa de trabajo en el blog, como decíamos, buscábamos conocer la opinión de investigadores con los que no habíamos estado en contacto y que pertenecían a la USC.  Procedimos a localizar grupos de investigación , solicitando que compartieran con nosotros un breve comentario, al que dábamos como guía los siguientes puntos:

  1. ¿Considera relevante el traslado de sus investigaciones a la sociedad?
  2. ¿Cree que la comunicación dentro del grupo es un factor que influye en la calidad de su trabajo?
  3. ¿Cómo se relaciona con la comunidad científica?
  4. ¿Cree que en su campo se hace suficiente comunicación científica?

Queríamos trasladar la opinión tanto del ámbito de las humanidades como de las ciencias puras, por lo que pudimos contactar con María Inmaculada Romero, que trabaja como investigadora en el Departamento de Botánica, en concreto en la facultad de farmacia. Esta es su opinión sobre lo que le propusimos:

DSC_0421

 

Si hablamos del traslado de investigaciones a la sociedad y su relevancia, probablemente me decantaría por afirmar que sí, es relevante. Es relevante pero el traslado de estas investigaciones no se produce en su totalidad. ¿Y a qué se debe? Pues bien, probablemente a que el lenguaje utilizado en este campo es demasiado técnico. El público no está preparado para recibir este tipo de información. Quizás, debería trasladarse desde el ámbito de la divulgación científica y que sea mediante éste el que lleve a cabo esa mediación entre ciencia y sociedad.

El trabajo que realizamos los propios investigadores que conformamos el grupo es algo que definitivamente sí influye en el resultado final. La forma de organizarnos influye. Además, varias cabezas “pensantes” son los que habitualmente llevan a cabo la propuesta de temas y dinamizan el grupo. Esto es positivo, puesto que el trabajo se enriquece y además la calidad suele ser mucho mayor.

Mi relación con la comunidad científica es principalmente mediante redes específicas y también email. Y, si tengo que dar una respuesta a la última de las preguntas, para mí no es suficiente la comunicación científica que hay en la actualidad. Divulgar no es tarea fácil y generalmente los científicos no realizamos esfuerzos en ese campo. Quizás sería algo que deberíamos cambiar, puesto que las investigaciones deben ser conocidas por la sociedad a la que afectan.

Grupo 152.A00

Martínez, Martínez 152.A01

Rey Muras 152.A02

Rodeiro Meijide 152.A03

Sánchez Dios 152.A04

Sobral Diz 152.05

Miguel Anxo Bastos Boubeta, investigador: “o normal é ter máis relación académica con profesores de outras universidades que cos nosos compañeiros de despacho.”

Para nuestra actividad de visibilización, hemos decidido contar de primera mano con la opinión de investigadores de la USC. Para ello, localizando los grupos de investigación les hemos pedido que redactaran un breve comentario con total libertad guiándose a través de los siguientes puntos:

  1. ¿Considera relevante el traslado de sus investigaciones a la sociedad?
  2. ¿Cree que la comunicación dentro del grupo es un factor que influye en la calidad de su trabajo?
  3. ¿Cómo se relaciona con la comunidad científica?
  4. ¿Cree que en su campo se hace suficiente comunicación científica?

Desde el grupo de investigaciones políticas, Miguel Anxo Bastos Boubeta, nos aporta su opinión:

bastos

Pídenme unha reflexión sobre como vexo a comunicación no meu ámbito de investigación. Pois ben, vou tratar de expresar como entendo eu a miña relación académica cos meus colegas académicos. En primeiro lugar, teño que decir que eu son completamente libre de investigar, tanto na temática que escollo, como nos métodos que uso. Este é certamente un dos mellores aspectos da universidade española, o feito de que o investigador non teña que estar submetido se el non o quere as directrices nen dos seus superiores académicos nen a dos seus pares. Pero isto ten un correlato, que é  que se o que nos investigamos non interesa a ninguén dentro ou fora dos muros da academia tampouco temos porque queixarnos. Somos libres para o bo e para o malo. Tampouco podemos con precisión o alcance das nosas investigacións. Este non ten porque ser inmediato, pois o que hoxe investigamos pode ser de interese dentro de muitos anos, e máis no ámbito das ciencias sociais, na que tal coñecemento non caduca con rapidez. E frecuente para min topar información de interese en textos escritos fai cuarenta ou cincuenta anos e no seu momento ao mellor non tiveron relevancia. Nunca se pode saber a influencia que poida ter un escrito de hoxe.

Por outra parte é convinte resaltar que en universidades pequenas como a nosa e por paradóxico que pareza o normal é ter máis relación académica con profesores de outras universidades que cos nosos compañeiros de despacho. Isto é porque por necesidades docentes temos que estar especializados e aos ser facultades pequenas cada profesor ten unah área de investigación case exclusiva. Eu, por exemplo, eu son profesor de politicas públicas, xestión da información e movementos políticos e institucións políticas. En cada  unha delas son o único profesor de ditas asignaturas na USC. O normal é que non teña muito que falar con ninguén destas materias salvo comentarios superficiais., e viceversa. Ao final teño que recurrir a colegas doutras universidades para expoñer miñas teorías ou para falar en profundidade destes temas. Solemos recurrir a congresos ou seminarios especializados para esta tarefa. Eu non o vexo como unha disfunción senon como u resultado de traballar nunha institución de reducidas dimensións. O bo que ten isto en cambio é o que se lle pode chamar fertilización cruzada. Falo muito con colegas de outras disciplinas e facultades e isto dame ideas novas que contrasto coas miñas e saen as veces boas ideas. Se estivera todo o día entre colegas acabaríamos repetindo sempre o mesmo  e duvido que con resultados positivos.

Grupo 152.A00

Martínez, Martínez 152.A01

Rey Muras 152.A02

Rodeiro Meijide 152.A03

Sánchez Dios 152.A04

Sobral Diz 152.05

Dinero mal invertido, que raro ¿no?

En el anterior post, Quique ya os presentaba una pequeña parte de la entrevista a José Carlos Bermejo, profesor e historiador de la USC, hoy me toca continuar mostrándoos su opinión.

En primer lugar, como sabéis, nuestra Universidad, la USC, está endeudada. En palabras de Bermejo:

«Nuestra Facultad tiene una deuda que nunca se aclara cuál es. Cuando se retira un rector, dice: “yo recibí la Universidad con tantos millones.” El anterior dice: “yo dejé a la Universidad sin deuda.” Y está claro que se debe algo. Tenemos una gran deuda, La Coruña no tiene ninguna y Vigo tiene muy poca. »

Lo que nos interesaba era si este endeudamiento afectaba a los grupos de investigación, como el grupo que estudiamos. A lo que Bermejo respondía:

«Nosotros tenemos deuda, pero eso no tiene que ver con los grupos de investigación que normalmente no tienen ninguna. El grupo tiene una cabeza de profesores que son funcionarios,  y en último término, si no investigan van a cobrar igual sus sueldos enteros; y tiene una masa de contratados,  que si se quedan sin proyecto se van a la calle.

Una cosa es la economía de la Universidad y otra la de los grupos: hay algunos con muchísimo dinero. Hay personas que con sus proyectos, muchas veces con resultados enormemente discutibles, manejan una cantidad que pueden ser 20 veces o 30 el presupuesto de una facultad entera con tres grados. »

Bermejo nos ponía el ejemplo de grupos de investigación de humanidades que tenían 10 veces el presupuesto de nuestra Facultad. Y esto en parte, es por el dinero de consolidación, es decir, porque los grupos de investigación piden dinero de sobra, supuestamente por si acaso pasa algo. O en palabras de Bermejo: “como saben que piden una cantidad y les van a dar menos, hinchan el proyecto.”

He aquí un fragmento de la entrevista donde explica el problema del dinero de consolidación:

 

Esta es su opinión al respecto. ¿Vosotros qué pensáis? ¿Para qué se les dota de un presupuesto tan alto, si en realidad no es necesario para su proyecto? ¿Y por qué lo solicitan? ¿Nadie es consecuente con el dinero en este país?

REY MURAS, PAULA 152.A02