Arquivo do blog

Sandra Rodríguez, comunicadora especializada en ciencia e innovación en Growcom: “O traslado da investigación á sociedade é fundamental para mellorar a cultura científica, pero tamén para que os contribuíntes comprendan a importancia de destinar parte dos seus impostos a ela”

Para ponerle fin a nuestra etapa en este blog y como actividad de visibilización contactamos con investigadores de la USC, como ya publicamos anteriormente, pero también lo hicimos con una persona totalmente ajena a esta universidad y totalmente ligada a la comunicación de ciencia.

Por ello, le solicitamos a Sandra Rodríguez que nos elabora un comentario con total libertad en el que tratase los siguientes puntos:

  1. ¿Considera relevante el traslado de sus investigaciones a la sociedad?
  2. ¿Cree que la comunicación dentro del grupo es un factor que influye en la calidad de su trabajo?
  3. ¿Cómo se relaciona con la comunidad científica?
  4. ¿Cree que en su campo se hace suficiente comunicación científica?

Y esta ha sido su opinión al respeto:

 image

A responsabilidade de comunicar tamén os fracasos

Polo que respecta á comunicación, os resultados que os científicos logran co seu traballo de investigación saen dos laboratorios principalmente a través de dúas vías: a difusión e a divulgación. En ningún dos dous casos é noticia un ensaio con resultados negativos, algo que para un xornalista a primeira vista pode resultar obvio, pero que en casos determinados, como o da ciencia biomédica, pode chegar a custar vidas.

Todos os campos da comunicación xornalística teñen os seus códigos e as súas rutinas, incluíndo tópicos e hábitos de longa tradición que nalgúns casos perpetúan prácticas moi lonxanas da honestidade cos seus diversos públicos. A comunicación científica non escapa destas debilidades. E aínda que os xornalistas son os que acaparan as críticas por falta de rigor, sensacionalismo e simplismo no tratamento das noticias sobre ciencia, os científicos son os primeiros que deberían facer autocrítica e asumir que teñen a responsabilidade de comunicar non só os triunfos, senón tamén os fracasos.

Estamos fartos de escoitar que os europeos deberiamos aprender da cultura do fracaso que teñen os estadounidenses, aos que non só non lles importa recoñecer que fracasaron, senón que non entenden chegar ao éxito sen ter caído e terse erguido unhas cantas veces. Sen embargo, os científicos estadounidenses son tan conservadores coa súa imaxe dentro da súa comunidade e tan celosos da tradición da difusión científica, que non espallan os fracasos, como tampouco o fan os seus colegas europeos.

Nos anos 80, un grupo de científicos fixo un ensaio clínico sobre a lorcainida , unha substancia que amosaba potencial para atallar as arritmias propias de persoas supervivintes a un ataque ao corazón. Os resultados foron negativos: de 50 persoas tratadas con lorcainida, morreron 10. Das outras 50, ás que se lle administrou un placebo, só faleceu unha. Os investigadores decidiron non publicar os resultados, como era habitual cos ensaios de resultados negativos. Poucos anos despois varios fármacos baseados na lorcainida saíron ao mercado e en 1993 os científicos que realizaran o ensaio clínico entoaron o mea culpa. Se tivesen publicado os resultados teríase evitado a morte de alomenos 100.000 persoas nos Estados Unidos.

Para poder valorar a magnitude deste problema, a Food and Drug Administration (FDA), na que é obrigatorio rexistrar calquera estudo clínico que se faga nos EE.UU, fixo un estudo sobre os realizados nun período de 15 anos. Atoparonse con que aproximadamente o 50% tivo resultados positivos e o outro 50% negativos. Sen embargo, mentres que dos ensaios positivos foron publicados en revistas científicas todos excepto só un, de entre todos os miles de ensaios con resultados negativos só se publicaron tres.

Á vista está que a publicación de ensaios clínicos con resultados negativos é dunha enorme importancia para a saúde pública. E facelos chegar á sociedade, tamén. Por exemplo, ultimamente estanse dando a coñecer efectos potencialmente perigosos para o sistema cardiovascular derivados do consumo de doses de ibuprofeno que eran habituais para persoas con migrañas, dismenorreas e outros procesos inflamatorios.

Cada vez un pouco mellor

En toda a miña traxectoria como comunicadora ligada ao ámbito científico, podo dicir que nunca ningún investigador tratou de corrixirme unha explicación para que o gran público a puidese entender mellor. Sen embargo, continuamente me atopei con científicos dispostos a sacrificar a comprensión do lector dun medio xeralista, mesmo recoñecendo que sería así, “para evitar que algún colega do meu campo que lea isto pense que eu dei unha explicación tan simple”.

Por suposto, na comunidade científica hai persoas comprometidas coa divulgación para facerlle chegar os resultados do seu traballo aos cidadáns, conscientes de que en gran medida o seu traballo é posible grazas aos fondos públicos. O traslado da investigación á sociedade é fundamental para mellorar a cultura científica, pero tamén para que os contribuíntes comprendan a importancia de destinar parte dos seus impostos a ela e mesmo para que sexan reivindicativos coa administración en relación a este tema.

Nos últimos anos medrou considerablemente a conciencia sobre a importancia da divulgación científica dentro dos grupos de investigación. As relacións cos medios e a organización de actividades divulgativas, grazas a iniciativas como o programa de axudas para o fomento da cultura científica da FECYT (http://www.fecyt.es/es/noticia/fecyt-publica-la-convocatoria-de-ayudas-para-el-fomento-de-la-cultura-cientifica-tecnologica), convertéronse en moitos casos en parte relevante da actividade dos grupos. Algúns deles mesmo son conscientes da necesidade de adaptar a súa linguaxe para facela máis accesible aos públicos non especializados e contan con xornalistas que colaboran con eles como enlace.

A apertura de canles como SINC (http://www.agenciasinc.es), na que os propios científicos poden publicar as súas noticias, ou de servizos temáticos nas axencias de medios xeralistas, como EFE Ciencia (http://www.efefuturo.com/), están a facilitar o proceso de normalización da comunicación científica, aínda que queda moito camiño por percorrer.

Os científicos teñen que perder o medo a usar a linguaxe común e aproveitar o potencial explicativo que teñen figuras como as metáfora e as comparacións, utilizando referencias da vida cotiá para achegar os seus conceptos ao público non especializado.

 

Grupo 152.A00

Martínez, Martínez 152.A01

Rey Muras 152.A02

Rodeiro Meijide 152.A03

Sánchez Dios 152.A04

Sobral Diz 152.05

Firmas Invitadas: infancia y juventud

Nuestro tercer testimonio lo conseguimos gracias a la asociación Aldeas Infantiles. Esta persona ya es mayor de edad, pero en el pasado tuvo una experiencia en dicha asociación. Nos cuenta la realidad de los centros visto desde un punto de vista adulto.

 

firma-invitada1

Aunque este tema me queda muy lejos y mi vida es bastante diferente ahora, la experiencia que yo tengo sobre un centro es totalmente positiva. Es cierto que tienen pros y contras, hay cosas que están bien y otras que no tanto, pero creo que cuando uno da todo lo que tiene no se le puede exigir más. A mi el centro me ayudó y me preparó para que en el futuro pudiese reinsertarme en la sociedad, con igualdad de condiciones que las demás personas. Estuve en Aldeas Infantiles hace mucho tiempo y veo una realidad en los niños que están ahora en los centros muy diferentes a las que yo y mi hermano vivimos en su momento.

Me gustaría hablar un poco sobre la administración, puesto que es uno de los motores de este asunto, llegada la mayoría de edad de los niños, de manera sistemática,  se desentienden de ellos ya que consideran que  no tienen la obligación de  seguir apoyándolos. Este tema es muy importante puesto que la administración debería replantearlo de manera segura y fuerte, todo el trabajo que  realizan los educadores y las inversiones que realiza la propia administración  durante la infancia del niño se esfuma cuando cumplen la mayoría de edad. Además deberían implicarse más en este tema, deberían conocer los centros y ver como estos se pueden mejorar para poder seguir ayudando a la infancia.

Hay muchos tipos de centros y creo que tienen que ser lo más humano posible, no un sitio cerrado donde solo existan normas, reglas y papeles para cubrir ya que al final siempre nos acabamos olvidando de lo más importante que son las personas. Finalmente creo que es necesario llamar a las cosas por su nombre, los que os dedicáis al periodismo maquilláis muchas veces las cosas, tanto para bien como para mal. Yo creo que este tema se debería tratar con tacto, pero siempre contando la realidad de los hechos para concienciar a la sociedad.

Es necesario llamar las cosas por su nombre, yo creo que las personas que trabajáis en los medios de comunicación maquiláis muchas veces las cosas y no vale para nada, lo que tenemos es lo que hay en la sociedad y creo que hace falta mostrar la realidad tal y como es para que la gente sea consciente de lo que existe en este tipo de instituciones.


Anónimo 

 

152.F00

Inmaculada Romero, investigadora: “Divulgar no es tarea fácil y generalmente los científicos no realizamos esfuerzos en ese campo. “

En esta última etapa de trabajo en el blog, como decíamos, buscábamos conocer la opinión de investigadores con los que no habíamos estado en contacto y que pertenecían a la USC.  Procedimos a localizar grupos de investigación , solicitando que compartieran con nosotros un breve comentario, al que dábamos como guía los siguientes puntos:

  1. ¿Considera relevante el traslado de sus investigaciones a la sociedad?
  2. ¿Cree que la comunicación dentro del grupo es un factor que influye en la calidad de su trabajo?
  3. ¿Cómo se relaciona con la comunidad científica?
  4. ¿Cree que en su campo se hace suficiente comunicación científica?

Queríamos trasladar la opinión tanto del ámbito de las humanidades como de las ciencias puras, por lo que pudimos contactar con María Inmaculada Romero, que trabaja como investigadora en el Departamento de Botánica, en concreto en la facultad de farmacia. Esta es su opinión sobre lo que le propusimos:

DSC_0421

 

Si hablamos del traslado de investigaciones a la sociedad y su relevancia, probablemente me decantaría por afirmar que sí, es relevante. Es relevante pero el traslado de estas investigaciones no se produce en su totalidad. ¿Y a qué se debe? Pues bien, probablemente a que el lenguaje utilizado en este campo es demasiado técnico. El público no está preparado para recibir este tipo de información. Quizás, debería trasladarse desde el ámbito de la divulgación científica y que sea mediante éste el que lleve a cabo esa mediación entre ciencia y sociedad.

El trabajo que realizamos los propios investigadores que conformamos el grupo es algo que definitivamente sí influye en el resultado final. La forma de organizarnos influye. Además, varias cabezas “pensantes” son los que habitualmente llevan a cabo la propuesta de temas y dinamizan el grupo. Esto es positivo, puesto que el trabajo se enriquece y además la calidad suele ser mucho mayor.

Mi relación con la comunidad científica es principalmente mediante redes específicas y también email. Y, si tengo que dar una respuesta a la última de las preguntas, para mí no es suficiente la comunicación científica que hay en la actualidad. Divulgar no es tarea fácil y generalmente los científicos no realizamos esfuerzos en ese campo. Quizás sería algo que deberíamos cambiar, puesto que las investigaciones deben ser conocidas por la sociedad a la que afectan.

Grupo 152.A00

Martínez, Martínez 152.A01

Rey Muras 152.A02

Rodeiro Meijide 152.A03

Sánchez Dios 152.A04

Sobral Diz 152.05

Miguel Anxo Bastos Boubeta, investigador: “o normal é ter máis relación académica con profesores de outras universidades que cos nosos compañeiros de despacho.”

Para nuestra actividad de visibilización, hemos decidido contar de primera mano con la opinión de investigadores de la USC. Para ello, localizando los grupos de investigación les hemos pedido que redactaran un breve comentario con total libertad guiándose a través de los siguientes puntos:

  1. ¿Considera relevante el traslado de sus investigaciones a la sociedad?
  2. ¿Cree que la comunicación dentro del grupo es un factor que influye en la calidad de su trabajo?
  3. ¿Cómo se relaciona con la comunidad científica?
  4. ¿Cree que en su campo se hace suficiente comunicación científica?

Desde el grupo de investigaciones políticas, Miguel Anxo Bastos Boubeta, nos aporta su opinión:

bastos

Pídenme unha reflexión sobre como vexo a comunicación no meu ámbito de investigación. Pois ben, vou tratar de expresar como entendo eu a miña relación académica cos meus colegas académicos. En primeiro lugar, teño que decir que eu son completamente libre de investigar, tanto na temática que escollo, como nos métodos que uso. Este é certamente un dos mellores aspectos da universidade española, o feito de que o investigador non teña que estar submetido se el non o quere as directrices nen dos seus superiores académicos nen a dos seus pares. Pero isto ten un correlato, que é  que se o que nos investigamos non interesa a ninguén dentro ou fora dos muros da academia tampouco temos porque queixarnos. Somos libres para o bo e para o malo. Tampouco podemos con precisión o alcance das nosas investigacións. Este non ten porque ser inmediato, pois o que hoxe investigamos pode ser de interese dentro de muitos anos, e máis no ámbito das ciencias sociais, na que tal coñecemento non caduca con rapidez. E frecuente para min topar información de interese en textos escritos fai cuarenta ou cincuenta anos e no seu momento ao mellor non tiveron relevancia. Nunca se pode saber a influencia que poida ter un escrito de hoxe.

Por outra parte é convinte resaltar que en universidades pequenas como a nosa e por paradóxico que pareza o normal é ter máis relación académica con profesores de outras universidades que cos nosos compañeiros de despacho. Isto é porque por necesidades docentes temos que estar especializados e aos ser facultades pequenas cada profesor ten unah área de investigación case exclusiva. Eu, por exemplo, eu son profesor de politicas públicas, xestión da información e movementos políticos e institucións políticas. En cada  unha delas son o único profesor de ditas asignaturas na USC. O normal é que non teña muito que falar con ninguén destas materias salvo comentarios superficiais., e viceversa. Ao final teño que recurrir a colegas doutras universidades para expoñer miñas teorías ou para falar en profundidade destes temas. Solemos recurrir a congresos ou seminarios especializados para esta tarefa. Eu non o vexo como unha disfunción senon como u resultado de traballar nunha institución de reducidas dimensións. O bo que ten isto en cambio é o que se lle pode chamar fertilización cruzada. Falo muito con colegas de outras disciplinas e facultades e isto dame ideas novas que contrasto coas miñas e saen as veces boas ideas. Se estivera todo o día entre colegas acabaríamos repetindo sempre o mesmo  e duvido que con resultados positivos.

Grupo 152.A00

Martínez, Martínez 152.A01

Rey Muras 152.A02

Rodeiro Meijide 152.A03

Sánchez Dios 152.A04

Sobral Diz 152.05

Firmas invitadas: Infancia y juventud

firma-invitada1Nuestro trabajo de visualización consiste en unas firmas invitadas. Las que hemos podido conseguir no pertenecen a las asociación con la que estábamos trabajando, ARELA. Son personas mayores de edad con las que hemos podido contactar y nos han contado sus historias de la infancia. Es el caso de M.J., una mujer que prefiere mantenerse en el anonimato. Esta es su historia:

“Mi experiencia en los centros fue por lo general positiva. Estuve en varios centros de los 5 a los 18 años, todos centros religiosos y sinceramente aprendí cosas que me ayudaron a salir adelante e incluso llegué a estudiar una carrera (Diplomatura de Relaciones laborales). Hasta que cumplí 12 años estuve en las Oblatas y hasta los 18 en las religiosas del Buen Pastor, de las primeras no tengo un recuerdo negativo pero esos años no me aportaron nada, fue como si me sacasen de mi casa y me llevasen de vacaciones. En las religiosas del Buen Pastor una monja me enseñó todo lo que necesité en la vida, me motivó para estudiar, me ayudó, me formó y se preocupó de que recibiese una buena educación aunque no era excesivamente cariñosa conmigo.

Cariño fue precisamente lo que me faltó y busqué durante toda mi infancia, sinceramente yo hubiera dado cualquier cosa por criarme con mi familia, sobre todo con mi abuela. Las monjas me mantuvieron económicamente pero los valores me los enseñó ella, aunque solo podía visitarme cuando la administración se lo permitía, algunos fines de semana y durante las vacaciones.

Mi peor recuerdo son las despedidas, eran traumáticas. Siempre que mi abuela se iba me quedaba llorando por no poder irme con ella a casa, ella me quería. A día de hoy todavía no entiendo porque mi madre me metió dentro de un centro, mi abuela intentó sacarme del centro en varias ocasiones, pero como mi madre renunció a cuidarme y ella era una persona mayor la administración no me dejó salir hasta que cumplí los 18 años”.

GP 152.F00

Firmas Invitadas: Infancia y Juventud

Para finalizar nuestra actividad en el blog, presentamos nuestro último trabajo “Firmas invitadas”. Tenemos que decir que no ha sido tarea fácil conseguir los testimonios, ya que es complicado tratar con menores de edad por tema de permisos. Los chicos que nos van a contar su historia de forma anónima vienen de situaciones diferentes y tienen distintas edades. Lo que los une es haber tenido una infancia o adolescencia diferente, por no haber convivido con sus padres. Nuestro primer testimonio no ha pertenecido nunca a ninguna asociación y todavía es menor de edad.

firma-invitada1

“¿Qué por qué vives con tus primas?” Es una pregunta muy habitual cuando conozco gente nueva. Desde que tengo 4 años he vivido con ellas y a pesar de ser primas de mi madre -mis primas lejanas, vaya- las considero mi familia más cercana. Por supuesto que a menudo veo a mi hermano y a mi madre. Estaréis pensando en mi padre y que por qué no estoy con él. Mis padres están separados y para mí mi padre ha sido un desconocido hasta hace muy poco. Mis abuelos, tíos y esa familia más cercana que podría haberme cuidado antes que las primas de mi madre no se vieron por la labor.

El caso es que todo empezó con la muerte de mi abuela, mi madre trabajaba de 5 de la mañana a 3 de la tarde y le era casi imposible cuidarme. Mi hermano, con 16 años y todavía en el instituto, llegaba tarde a clase para que yo fuese al colegio cuando la cuidadora no venía.

Un día mi hermano decidió llamar a las primas de mi madre y se comprometió a ayudarlas en todo lo que pudiese si me cuidaban, ya que debido a la situación mi familia no podía. Sorprendentemente, las personas menos pensadas acabaron acogiéndome en su casa con tan solo 4 años y a mis 17 sigo estando aquí. No digo que a partir de aquí haya sido fácil, pero sí lo mejor.  En casa de mis primas jamás me ha faltado de nada, he recibido desde dosis diarias de cariño hasta comida y cama. Hoy, que podría estar con mi hermano o con mi madre, lo veo como algo raro porque mi vida es esta.

No os voy a negar que a veces me sienta fuera de lugar y no tenga algún que otro “trauma”, pero es lo que cabría de esperar ¿no?. Lo que sí es cierto es que no cumplo con el estereotipo que hay sobre nosotros (los niños que no viven con sus padres) y es que sacó muy buenas notas y estoy muy concienciado con mi futuro. Quizás esto sea gracias a mis primas, mi hermano y la situación de mi familia en general, pero algo que tengo muy claro es que si viviese con mi madre sería totalmente diferente y no precisamente en el buen sentido.

Durante todo este tiempo me he dado cuenta de muchas cosas y todo esto me ha servido para madurar antes y aprender que la vida no es solo un camino de rosas, sino que las espinas están ahí. La vida consiste en saber curarse de las heridas o aprender a vivir con ellas para seguir adelante.


P. F.

152.F00

Firma invitada: contactando con la CGONGD

Nuestro grupo (152.G00), centrado en analizar las expectativas del periodismo, ha contactado con la Coordinadora Gallega de ONGD para que esta nos explique en qué consiste, a qué dificultades comunicativas se enfrentas y otras cuestiones, como ya os explicábamos en anteriores posts. Os dejamos aquí lo que nos han contado, esperando que os sea de utilidad en el futuro y os resulte interesante. logo_coordinadora_galega_ong

A Coordinadora Galega de ONG para o Desenvolvemento está formada actualmente por 43 ONGD que traballan no eido da cooperación internacional, a axuda humanitaria e de emerxencia e a Educación transformadora. As 43 ONGD que conforman a Coordinadora son heteroxéneas en recursos, actividades e liñas de traballo e especialización. Algunhas son galegas (Panxea, Implicadas no Desenvolvemento, AGARESO…); outras son delegacións de ONGD con presencia en todo o Estado español (Entreculturas,   Intered,   Médicos   do   Mundo…)   e   outras   son   delegacións   de organizacións con presencia internacional (Oxfam Intermon, Axuda en Acción, Amigos da Terra). Esta variedade de organizacións conforma unha Coordinadora Galega de ONGD plural que exerce de portavoz das ONGD en Galicia.

Previo: En primeiro lugar queremos facer un apunte sobre os dous tipos de medios de comunicación que recoñecemos dende a Coordinadora Galega de ONGD: os convencionais e os alternativos. Os convencionais, organízanse xerarquicamente e contan cunha redacción formado por persoas asalariadas. Nos casos de medios privados, estes son corporacións empresariais que, polo tanto, teñen intereses económicos e políticos que responden aos das persoas propietarias.

Os alternativos, entendemos que son medios formados por un equipo de persoas que traballa de xeito horizontal e que marcan a súa liña editorial de forma colectiva. Na maioría destes proxectos comunicativos o obxectivo é dar voz a persoas e colectivos invisibilizados polos medios convencionais e tratar temáticas que non teñen cabida nas axendas mediáticas. Neste tipo de proxectos, o ánimo de lucro non forma parte dos obxectivos.

¿Consideran que su organización se ve lo suficientemente representada por los medios de comunicación?

Como Coordinadora Galega de ONGD o que nos interesa dos medios (máis alá de que poidan facer referencia á nosa organización e que contribúan a dala a coñecer) é que falen das causas e consecuencias que motivan a nosa existencia e do traballo que levamos a cabo neste contexto. É dicir, que falen das causas das desigualdades sociais; das situacións de pobreza e exclusión no mundo; das alternativas propostas dende distintos ámbitos para mudar esta realidade; e do traballo que as ONGD, como sociedade civil organizada, levamos a cabo para mellorar as condicións de vida de milleiros de persoas en todo o mundo. Entendemos que informando neste sentido contribúese a xerar consciencia crítica na cidadanía e, polo tanto, á transformación social. Consideramos que, de forma xeralizada, as temáticas sociais non están suficientemente representadas nos medios. Entendemos por temáticas sociais aquelas que afectan directamente á vida das persoas e que fan referencia aos seus dereitos individuais e colectivos. No caso dos medios convencionais, a representación das ONGD (e doutros actores e temáticas sociais) ocupan un papel residual. Non só “a marca” da organización está pouco representada. Son sobre todo as nosas mensaxes as que non teñen o espazo que entendemos que merecen. Dende o noso punto de vista, esta realidade dista moito do rol de servizo social que deberían exercer todos os medios, tanto públicos como privados, como instrumentos de información ao servizo das persoas. Unha sociedade informada pode exercer un papel activo, crítico e responsable. No caso dos medios alternativos, as ONGD e as nosas mensaxes teñen algo máis de cabida pero seguimos tendo unha presencia limitada. Os motivos desta baixa presencia desenvólvense nas vindeiras preguntas.

 ¿Cuáles dirían que son las mayores dificultades con las que se encuentran a la hora de aparecer en los medios?

 Entendemos que hai dúas esferas de análise nesta cuestión. Por un lado, as limitacións das ONGD. E pola outra, as limitacións dos medios. No caso dos medios convencionais, existen dinámicas de traballo que non encaixan coas das ONGD por varios motivos. Por unha banda, porque habitualmente traballan baixo un enfoque de inmediatez, de resposta rápida, sobre as cuestións propostas (exemplo: que opinión temos sobre propostas de cambios de leis “por sorpresa” / situacións de emerxencia / declaracións políticas). Neste casos, as ONGD teñen que responder sen tempo para reflexionar conxuntamente e iso implica que non todas poidan ou estean dispostas a facelo, o cal limita a súa presencia. A este feito hai que sumarlle que as peticións de información dos medios son case sempre “urxentes” e responden a unha axenda mediática que caduca rapidamente. O que pode interesar un luns un mércores pode non ter cabida. Iso implica que algunhas ONGD queden fóra por non ter a velocidade na capacidade de resposta esixida. Outra das limitacións é a falta de coñecemento real que teñen os medios sobre o que somos as ONGD e o traballo que levamos a cabo. Neste caso hai dobre causalidade (os medios  deberían  informarse  máis  á  hora  de  facer  o  seu  traballo;  e  as  ONGD deberiamos mellorar a nosa capacidade de comunicación). Entendemos que a falta de coñecemento débese especialmente, no caso dos medios convencionais, ás difíciles condicións de traballo dos e das redactoras, á sobrecarga de traballo e á precariedade laboral que actualmente existe nos medios. Este contexto non permite ter a persoal especializado máis alá dos sección reinas: deportes e política. Así pois, as temáticas sociais (as que máis afectan a vida das persoas) que precisan de coñecemento e especialización pola diversidade de realidade que reflicten, son os que contan cun menor número de profesionais especializados. Esta limitación, non só fai que poidamos aparecer  menos  nos  medios  senón  que  aparezamos  cunha  información  pouco axeitada, de baixa calidade e que en moitos casos vai en contra dos noso obxectivos comunicativos (téndese a simplificar, a estereotipar e a non acompañar a información cun contexto que axude a entender a realidade). Non saír reflectidas do xeito que quereríamos dificulta e limita a nosa presencia. Por último, e non menos importante, as ONGD temos pouca presencia nos medios porque na maioría dos casos non contamos feitos noticiables no formato que habitualmente traballan os medios convencionais. Estes están interesados en que ofrezamos  datos  (3  de  cada 5;  un  20%;  Máis  da  metade…) e  poucas  veces  están interesados en falar do contexto (político, social histórico…) da realidade da que falamos. As notas de prensa que máis se cobren son as que contan con este tipo de información no titular.

 En relación ás ONGD, as dificultades que temos para aparecer nos medios son varias:

– Falta visibilizarnos entre os medios como fonte de información experta en temáticas concretas,  non  só para  falar  “do  noso  libro”,  é dicir,  dos  proxectos  ou  actividades puntuais que levamos a cabo.

– Precisamos variar a nosa forma de contar as cousas, variar o tipo de información que ofrecemos. É dicir: non só enviar notas de prensa cando levamos a cabo unha actividade. Tamén facelo cando o contexto social, político, etc. permita opinar sobre unha temática das que somos expertas; amosar exemplos de superación; etc. Especialmente nas ONGD máis pequenas e con menos recursos:

– Falta de coñecemento sobre como funcionan os medios para saber, entre outras, onde queremos centrar os nosos esforzos, que prioridades temos, que tipo de información ten cabida,etc.

–  Tendencia   a   elaborar   notas  de  prensa  con  pouco  interese  para  os  medios (convencionais e  alternativos). Ofrecemos información pouco noticiable.

 ¿Disponen de un organismo que funcione como gabinete de comunicación? ¿En tal caso, qué perfiles de profesionales lo integran (periodistas, publicistas y relaciones públicas,…?

No caso da Coordinadora Galega de ONGD temos unha área de traballo específica de comunicación na que hai unha persoa contratada a xornada completa licenciada en xornalismo e con experiencia en distintos medios de comunicación e de traballo coas ONGD. No conxunto das ONGD, a realidade é diversa. Pero o que acontece na gran maioría dos casos é que non se lle dá a comunicación externa (e interna) a importancia que se lle debería dar. Esta liña de traballo non é prioritaria aínda que se considera de moita importancia. Pero se asume á comunicación como algo complementario, non coma unha ferramenta indispensable á hora de acompañar a execucución da planificación estratéxica.

 ¿Que protocolo suelen seguir a la hora de ponerse en contacto con los medios?

O máis habitual é a elaboración dunha nota de prensa que enviamos a nosa lista de contactos de medios xeralistas (cando é información local, daquela tamén enviamos o correo aos medios locais). E chamamos aos contactos que sabemos que habitualmente cobren a información que mandamos para asegurarnos que recibiron a nota é que están   interesad@s.   Por   outra   banda,   normalmente   ofrecemos   entrevistas   para complementar a información. Dende hai tres anos non organizamos roldas de prensa porque a actual situación dos medios (peches e despido de persoal) fai que asistan moi pouc@s xornalistas. Só mantemos unha rolda de prensa ao ano: a da presentación da campaña do X Solidario para  recadación  de  fondos  do  IRPF  na  declaración  da  renda  con  outras  dúas plataformas de ONG de acción social (EAPN Galicia e CERMI Galicia). Por  outra  banda,  cando  un  medio  de  comunicación  se  pon  en contacto  connosco sempre resolvemos a súa demanda ben sexa de forma directa ou ben facilitando un contacto e/ou información.

 ¿Cuál es la estrategia comunicativa que han seguido hasta ahora? ¿Ha cumplido con los objetivos iniciales o, por el contrario, consideran que necesita realizar algunos cambios?

 A Coordinadora Galega de ONGD non conta cun Plan de Comunicación actualmente. Temos previsto elaboralo a finais deste ano. Aínda así, a principios de cada ano, e en función da planificación de actividades, marcamos datas e momentos do ano concretos nos que reforzamos a nosa comunicación externa nun sentido amplo (medios, redes sociais, boletín electrónico, presencia na rúa…). En relación ao ámbito dos medios de comunicación, en 2014, a Coordinadora enviou 12 notas de prensa, 7 convocatorias de prensa e cedeu 12 entrevistas. Nos últimos anos, e aínda que a realidade dos medios de comunicación en Galicia mudou moito, conseguimos manter a nosa presencia (a nivel cuantitativo) nos medios de comunicación: diminuíu nos convencionais e aumentou nos alternativos. Tamén comprobamos  que  os medios alternativos (Praza Pública,  Galiza Ano Cero,  Sermos Galiza….)  cubren  máis información  relacionada co  noso  traballo  (e  dun  xeito  máis completo  e  que  se  adecuaba  máis  cos  noso  obxectivos  de  comunicación)  que  os medios convencionais . Ademais, este tipo de medios permiten participar de forma directa nos contidos que ofrecen   (posibilidade de publicar artigos de opinión mensualmente,  de  ter  un  espazo  nun  programa,  propoñer  entrevistas…),  un  feito moito máis complicado nos medios convencionais.

 A nosa estratexia de comunicación é seguir tendo presencia nos medios convencionais e alternativos. Tamén, reforzar o dereito de acceso aos medios públicos xa que a nosa presencia é moi baixa. Por outro lado, un dos obxectivos máis inmediatos é seguir reforzando a nosa relación cos medios alternativos e/ou que tratan as temáticas sociais dende unha perspectiva crítica, analítica e contextualizada. Para iso, organizamos en 2014 a primeira edición dos Premios Luceira de Comunicación Social que tiñan o obxectivo de visibilizar este tipo de proxectos comunicativos e reflexionar conxuntamente sobre o tipo de comunicación que queremos e promovemos dende distintos ámbitos.  En 2016 levaremos a cabo a segunda edición. Tamén   durante   2014   empezamos   un   proceso   de   reflexión   interna   sobre   a comunicación que levamos a cabo as ONGD (non só cos medios de comunicación) co obxectivo de mellorala e resolver as principais problemáticas (algunhas das cales comentamos noutras preguntas). En 2015, estamos a seguir con este proceso de reflexión e temos a intención de organizar un encontro entre ONGD e xornalistas de distintos medios de comunicación para contribuír a acabar co descoñecemento mutuo.

 ¿Cómo es la relación entre los usuarios de esta organización (y en última instancia, la sociedad) y quienes la gestionan?

A Coordinadora Galega de ONGD aglutina actualmente 43 ONG de Desenvolvemento que traballan no eido da cooperación ao desenvolvemento, a acción humanitaria e a educación transformadora. Está xestionada por unha Xunta Directiva elixida en Asemblea. As persoas usuarias da Coordinadora poderían dividirse en dúas categorías:

– Persoas vinculadas ás ONGD galegas: directivas, voluntariado, persoas socias… A Coordinadora se relaciona con elas a través de ferramentas de comunicación externa; a través da organización de actividades de formación e divulgación; e a través da convocatoria de reunións e asembleas. Neste caso é o persoal contratado da Secretaría Técnica da Coordinadora (3 persoas) e a Xunta Directiva (9 persoas) as que promoven estas actividades.

– Persoas usuarias: Por outra banda, e a diferencias doutras organizacións sociais, as persoas usuarias (ou beneficiarias) das ONGD viven nos países do Sur e a relación establécese dende fóra de Galicia. Faise a través das delegacións das ONGD nos países onde se traballa pero, sobre todo, a través das organizacións locais socias coas que se desenvolve de forma compartida o traballo nestes países.

152.G00

Equus Zebra opina sobre la comunicación en su ONG

psicosolucion-colabora-con-la-ong-equus-zebra-f616675f-6718-4ca7-9d4f-668e3b7a262c

El grupo 152.G00 nos pusimos en contacto con Equus Zebra, la ONG dedicada a la integración sociolaboral de personas en riesgo de exclusión social, para que nos acercara su opinión sobre cuál es la labor de los medios de comunicación y en qué medida es efectiva. Así contestó nuestra firma invitada:


– ¿Se ven representados los grupos sociales que os ocupan en los medios de comunicación?
Las asociaciones normalmente vemos como los medios de comunicación se hacen eco de las actividades que realizamos. Esta comunicación suele realizarse a través de notas de prensa y, dependiendo del medio y la noticia, se le dá mayor o menor nivel de relevancia. Un ejemplo es cuando una tragedia sacude a nuestra sociedad, como puede ser la llegada de inmigrantes en masa a través de pateras, en ese momento asociaciones como Equus Zebra reciben muchas llamadas desde medios de comunicación solicitando opiniones o entrevistas a personas que han vivido experiencias parecidas. Por lo que los medios de comunicación suelen usar a las asociaciones como fuentes de información y, a la vez, las asociaciones difunden sus actividades de manera que lleguen al máximo público posible.
-¿Contáis con un gabinete que se encargue de los temas de comunicación?
Sí. El departamento de comunicación se encarga de la relación con los medios y el mantenimiento de redes sociales y páginas web, además de crear y difundir material informativo como posters, folletos, etc.

 

– ¿Existe una comunicación efectiva entre las personas de diferente raza o procedencia y las del país receptor? ¿Se ven incluidos en la comunidad?

Es difícil dar una información general al respecto pero es cierto que las familias y componentes de las comunidades de las que forman parte l@s usuari@s de Equus Zebra suelen comunicarse y relacionarse con un círculo cerca, normalmente de su procedencia o con vínculos comunes, como puede ser el idioma.
Dada la actual situación de crisis económica muchos factores han influído en que la inclusión social de muchas personas haya dado varios pasos atrás, desde la situación laboral a los pocos recursos destinados por los organismos gubernamentales dedicados a esta labor resultan en una pérdida importante de inclusión y, por lo tanto, en una menor participación de personas de diferente raza y procedencia en la comunidad.

– ¿Qué relación existe entre los miembros de la comunidad que compone Equus Zebra?
Uno de los valores principales de la asociación en la cercanía y el trato amable con los usuarios y personal que la componen. Equus Zebra es un punto de reunión para todos en el que encuentran los servicios que necesitan de manera gratuita.

 

– ¿Creéis que las labores de sensibilización que lleváis a cabo son efectivas? Si no es así, ¿Qué creéis que falla? ¿Recibís algún tipo de ayuda en este sentido?

Por supuesto toda campaña necesita de financiación por lo que las campañas de sensibilización que realizamos no son tan potentes como las de otras asociaciones que disponen de un presupuesto más elevado. Las campañas que realizamos son efectivas dentro del área de influencia de la ONG que está focalizada en el barrio del Agra del Orzán, en A Coruña. Estas campañas serían más efectivas si pudieran ser acompañadas de material más potente como merchandising que permitieran al público identificar facilmente la asociación con las acciones que llevamos a cabo.
En este momento no recibimos ayuda en este sentido y las actividades que realizamos son autofinanciadas, por lo que el presupuesto es mínimo siempre contando con la voluntad y solidaridad de personas voluntarias que colaboran con Equus Zebra desinteresadamente.
152.G00 

Firmas convidadas: Pedro Manuel Ponce Alonso (nº1 de España no último exame do BIR)

GRUPO 141D00

Quien mejor para hablar de ciencia, que alguien que forma parte de la comunidad científica. Pedro Manuel Ponce Alonso se ha ganado a pulso un gran hueco en este mundillo. Hace escasas semanas consiguió el puesto Nº1 en la última convocatoria del examen del BIR (Biólogo Interno Residente). Os dejamos su pequeña aportación a nuestra investigación.

Las dos caras de la ciencia divulgativa

Científicos y su comunicación/jardindeciencia.wordpress.com

Científicos comunicándose/jardindeciencia.wordpress.com

Como biólogo recién salido de la facultad, mi visión acerca de la comunicación científica divulgativa no puede ser más privilegiada: hace cinco años yo era uno más de esos curiosos lectores que tratan de descifrar la noticia científica del día, con la cual nos solemos topar ya avanzado el café del desayuno, después de haber ojeado ávidamente las primeras páginas de actualidad del diario matutino. Llegado a este punto, el lector profano necesita realizar a menudo verdaderos esfuerzos para lidiar con una temática ajena a sus conocimientos. En el mejor de los casos, obtendrá una conclusión acertada tras una lectura detenida… más en muchos otros el lector desistirá, aún antes de haber terminado de leer el artículo. A día de hoy, las noticias científicas de los rotativos domésticos me reportan mucha más información que antes de comenzar la carrera, incluso más de la que yo necesito. Es como si de repente  me proporcionasen las piezas que faltaban del puzzle, pero a mayores me diesen algunas repetidas.

Este ejemplo muestra como la labor de un periodista de divulgación científica no se antoja nada fácil, ya que su artículo debe poder satisfacer igualmente a todo tipo de lectores: el lector neófito reclama un estilo coloquial, sencillo y que le incite a seguir leyendo. El lector entendido sin embargo prefiere precisión y exactitud (el lenguaje científico escatima en cualquier palabra que no sea imprescindible). Ante este panorama, resulta complicado escoger las palabras sin incumplir los deseos de unos u otros.

En mi opinión, el lector experto en la materia debe comprender que para hacer llegar a todos los hogares ciertas noticias se deben soslayar los aspectos más “técnicos”, y darle más protagonismo al concepto en sí del que trata la noticia, que suele ser obvio para él pero desconocido para el lector habitual.

En contrapunto a estas adversidades, creo que para el periodismo científico se presenta actualmente una oportunidad única, y a la vez una gran responsabilidad: llegar a más personas que nunca. El consumidor de prensa diaria está cada vez mejor formado, dispone de la herramienta de Internet ante cualquier pequeña duda, y en definitiva está mejor preparado para enfrentarse a textos especializados. Muchos lectores están listos para que desde la prensa convencional se aumente de forma progresiva la carga de noticias de índole científica. En este sentido, el divulgador debe comprender que su labor no solo es transmitir conocimientos, sino también concienciar a la sociedad de lo importante que es la ciencia. A su vez, el científico debe facilitar en todo momento el trabajo del periodista. Y es que en un país como España, donde la mayor parte de la financiación para fines científicos proviene de fondos públicos, es un seguro de vida para las instituciones científicas que los contribuyentes sepan que su inversión en ellas está bien empleada.

Pedro Manuel Ponce Alonso

Firma Convidada: A educomunicación na xénese dunha cidadanía global

Estimular a conciencia crítica da xente nova fronte a pobreza e a exclusión, para que participe de xeito solidario no cambio cara unha sociedade máis xusta e igualitaria, é o obxectivo do movemento europeo Escolas sen Racismo, que Asemblea de Cooperación (ACPP) se encarga de implementar en Galicia. Á meta marcada contribúese a través de múltiples accións, como son os contos, o cine, o teatro, as exposicións ou os xogos, pero coa incorporación ao proxecto da Asociación Galega de Reporteiros Solidarios (Agareso) cobran forza as metodoloxías educomunicativas, que se revelan como unha ferramenta eficaz para formar en valores.
Por terceiro ano consecutivo, Agareso imparte obradoiros de televisión, dirixidos a estudantes de Secundaria, e radiofónicos, nos que participa alumnado de Primaria. Nas sesións capacítase o alumnado no eido audiovisual, co obxectivo final de gravar un programa centrado na educación en valores, que logo se difundirá entre a comunidade educativa. As e os participantes interveñen na toma de decisións en todas as fases, pois trátase de empoderalos para lanzaren as súas propias mensaxes e fomentar así a participación social.

O estudantado aprende sobre os xéneros xornalísticos, o guión ou a montaxe, sempre con exemplos de temática social e solidaria, pero tamén adquire pautas respecto da linguaxe inclusiva, o tratamento de colectivos en risco de exclusión ou a análise do discurso mediático. Contribúese deste xeito a formar unha cidadanía con espírito crítico e construtivo, no marco da quinta xeración da educación para o desenvolvemento, que a concibe como educación para a cidadanía global, incorporando elementos como a corresponsabilidade ou a posta en valor da diversidade.

Os obradoiros de radio e televisión revélanse como unha ferramenta diferente e atractiva, de xeito que as novas tecnoloxías nos permiten alcanzar alumnado ao que, doutro xeito, non chegaríamos ou fariámolo de maneira menos eficiente. Trátase asemade de converter a mocidade en receptor activo, que poida discernir entre os contidos dos medios e ata identificar aqueles que están silenciados.

Interculturalidade, dereitos humanos, paz, medio ambiente, consumo responsable, igualdade de xénero, loita contra a pobreza, Obxectivos do Milenio… Estes son só algúns dos temas abordados nos programas finais resultantes da actividade, sempre en colaboración con outras organizacións da contorna, tendo en conta a realidade máis próxima para comprender a dependencia entre o global e o local. Na propia actividade, que conta con financiamento autonómico, conviven nenas e nenos de distintas etnias, nacionalidades ou capacidades.

Quizais o mellor xeito de captar a dimensión educomunicativa dos obradoiros audiovisuais das Escolas sen Racismo sexa escoitando e visionando as últimas producións resultantes. Por un lado, ‘O desafío do milenio’, espazo radiofónico elaborado por alumnado do CEIP Barouta (Ames) e do CEIP López Ferreiro (Santiago de Compostela), onde se traballan os oito ODM fixados pola ONU a través de enquisas, entrevistas ou radioteatro. Doutra banda, o programa ‘Torrente de valores’, realizado por estudantes do IES Torrente Ballester (Pontevedra), que mereceu o Premio Nacional de Educación para o Desenvolvemento ‘Vicente Ferrer’ outorgado pola Axencia Española de Cooperación Internacional.

Firma convidada: Carmen Novas