Arquivo do blog
Un pequeno reflexo do noso acercamento ao retorno
GALERÍA FOTOGRÁFICA / MARUSÍA
Rodríguez Bello, Cora (143 c02)
Santos Villaverde, Andrea (143 C03)
Tubío Rei, Olaia (143 C04)
Veiga Franco, María (143 C05)
A abordaxe final
Xa son case dous meses traballando coa asociación Marusía de emigrantes retornados e o tempo faise notar. Mentres que nun principio nos era difícil establecer conversacións persoais con eles, por mor da falta de confianza, agora xa somos coma cinco membros máis da asociación. Alá onde están eles, estamos nós, e comeza a crearse un forte vínculo. Do reparo inicial a ser entrevistados por nós, uns descoñecidos, a botar unhas bailas connosco hai bastante diferencia.
Mais, como ben sabedes, a esta colaboración pouco lle queda. Este é o noso derradeiro post neste blog, no cal xa fomos dando conta, de xeito individual e grupal, das actividades que realizamos en conxunto con Marusía. Xuntanzas, reunións, comidas, manifestacións… Volver a incidir en todo isto sería percorrer de novo o camiño xa andado e contado en anteriores entradas.
O realmente importante, o verdadeiramente novidoso, son as historias que fomos descubrindo día tras día. Aínda que existan elementos comúns entre elas (a miseria como causa da emigración ou a familia incitando a volver, entre outras), cada persoa que nos narra as súas experiencias ábrenos as portas dun mundo novo. Trasládannos a distintos lugares coma Basilea, Zúrich, París, Múnich ou Xenebra, e, dentro de cada un destes escenarios, amósannos o contraste entre as distintas experiencias vividas.
Houbo xente que nos dixo que endexamais conseguira sentirse cómoda en sociedades tan diferentes da de Galicia e outra que ficou encantada no estranxeiro e que di arrepentirse de ter teimado en volver. Mesmo se poden observar diferencias entre a visión que nos ofreceron homes e mulleres.
Esta distinción fíxosenos máis ca patente esta semana, despois de reunirnos con cinco mulleres pertencentes á asociación. Os homes emigraban a traballar en empregos na construción ou na hostelería, mentres que o perfil feminino estaba máis orientado cara as tarefas de limpeza ou de coidado de anciáns. Advertimos tamén unha constante en todas elas: a importancia capital do coidado dos fillos. Todas intentaran, por canto método fose posible, que se criaran aquí, aínda que iso supuxese ter que deixalos ao cargo dos avós con seus pais a miles de quilómetros de distancia. Non eran minoría tampouco as que decidiran regresar, deixando os seus postos de traballo, para ter os seus fillos aquí.
Como vedes, xa estamos comezando a extraer conclusións da nosa colaboración, mais o que temos claro é que resulta complicado facer aseveracións xerais sobre un grupo tan heteroxéneo como é o dos emigrantes. Quedan aínda un par de semanas nas que seguiremos a traballar con Marusía para terminar de perfilar o noso proxecto. O que parece seguro é que a despedida vaise facer un tanto triste despois de termos compartido tantas horas con eles. Despedímonos. Adeus.
PS: Aportamos como documentos anexos a este post un par de documentos: unha tese doutoral sobre o retorno de emigrantes a Galicia entre 1970 e 1995 e un artículo sobre a vida das mulleres galegas emigradas.
143 C00
Máis ca unha asociación
A nosa andadura con Marusía comezou xa fai máis dun mes nunha reunión para xente nova no asunto das pensión. Ao chegar nun momento no que o núcleo da súa acción se centraba nun problema que xa estaba acrecentado, foi un comezo difícil, coma son moitos comezos. Non coñecíamos a ninguén máis que a Manolo (o presidente) e a xente estrañábase bastante de que estiveramos alí. Cremos que ata que nos identificamos correctamente e lles dixemos que íamos estar con eles máis veces, mirábannos con certo reparo. A nosa sensación foi dunha organización vertical, na que Manolo levaba a voz cantante de todo e os demais se limitaban a seguir os seus pasos. Non percibimos que houbese un sentimento cercano entre eles nin que tiveran una relación mínima ademais de formar parte da mesma asociación.
A segunda vez que estivemos con eles foi na Facenda de Santiago, entregando firmas para que freasen as multas que lles estaban chegando. O día de choiva e vento non invitaba precisamente a acudir e a presenza de membros da asociación foi máis ben escasa. Por aquel momento xa empezamos a darnos conta de cales eran os membros máis activos e comezamos a establecer unha pequena relación con algúns deles, que non dudaron en contarnos o que lles acontecía.
O noso terceiro encontro cos membros de Marusía foi moito máis multitudinario que os demais. E debía selo. Acudimos á manifestación convocada na Coruña co obxectivo de apoialos na súa causa e tamén de coñecelos un pouco máis, tanto a eles como a outros emigrantes que pertencen ás distintas asociacións que hai repartidas por toda Galicia. Sorprendeunos, e moi gratamente, a cantidade de persoas que acudiron e a enerxía que puxeron en reivindicar a súa situación. Non podemos esquecer que son persoas maiores e que non teñen tanta facilidade de moverse e berrar coma podemos ter nós. Malia isto, lograron frenar as multas, facéndonos sentir parte da súa labor. Déronnos así unha lección: vale loitar polo que crees que é xusto.
O último encontro produciuse o pasado venres, cando coa axuda de Manolo convocamos a tres membros da asociación para que nos contaran a súa experiencia persoal. A primeira cousa que sacamos en limpo e que as nosas primeiras impresións (desculpen a redundancia) foron erróneas; non son unha organización vertical, son como din eles “un grupo de amigos” que se xuntan para axudarse entre eles. Amigos que discordan en moitas cousas, que discuten, pero que teñen un fin común e camiñan todos xuntos cara el. Un deles tamén é membro activo do colectivo de afectados polas preferentes, o cal nos fixo pensar no paralelismo e na semellanza entre colectivos.
Este domingo imos acudir a unha comida con eles á que nos invitaron. Esta vez a situación non é creada por nós pero creemos que xa temos a suficiente confianza con varias persoas como para que xurdan novos fíos de comunicación. Deste xeito poderemos observar mellor as relacións entre eles, á vez que interactuamos e coñecemos máis das súas experiencias sen que eles teñan a sensación de estar sendo entrevistados.
O que, ao comezo, semellaba ser unha unión de descoñecidos polos seus propios intereses, deixounos ver co paso dos días que é case unha familia da que nós, pouco a pouco, imos formando parte.
Loitando por unha xubilación xusta
Nesta semana puidemos ver a cara máis combativa da nosa asociación. Na mañá do mércores xuntámonos ben cedo con eles para coller un autobús rumbo á Coruña. O motivo era manifestarnos diante da Facenda Pública contra a problemática das pensións. Ao igual que na semana pasada os protagonistas foron máis dos habituais, pois era a Coordinadora Nacional a que convocaba. O traxecto fíxose curto xa que pasamos a meirande parte do tempo conversando cos retornados. O que comprobamos é que, malia que os lugares de destino coincidan, cada historia é independente da anterior.
Chamounos a atención un home que emigrou a Alemaña dende 1969 ata 1986, fai trinta anos que volveu a Galicia e para nada agardaba atopar esta situación no seu regreso. Sen ser aínda xubilado o problema das pensións non lle afecta directamente pero a solidariedade cos demais emigrantes faino madrugar nunha mañá de mércores para viaxar a Coruña. Vemos como a través destas organizacións se tecen relacións de amizade e apoio, que xusto agora son moi necesarias. A pauta xeral de todos eles é a de sorpresa pola cuestión das pensións, mais hai que dicir que xa levan moitos anos organizados e reclamando igualdade con respecto ao resto de xubilados, polo que a relación entre eles xa viña de atrás nalgúns casos.
Unha vez chegados á praza de Vigo atopámonos cos membros das demais plataformas, algúns xa os coñecíamos da xuntanza anterior. Palabras como “xustiza” e “igualdade” tiñan lugar en cada pancarta, mais o que reflectía á perfección a situación de este colectivo era a súa expresión. Non son persoas acostumadas a este tipo de actos, non estamos afeitos a velos berrar e cos puños en alto. Esa foi a nosa sorpresa. A forza que se foron contaxiando e a enerxía para recorrer Coruña, co seu ritmo lento e coa súa voz ben alta.
A experiencia foi positiva, pois outorgounos unha grande posibilidade de establecer conversas, xa que eran eles mesmos os que viñan a nós ao vernos coa cámara na man. Buscando alguén que os escoite, que lle conte ao mundo o que lles acontece. E que lles conte ao mundo como xuntos están a vencer o sentimento de indefensión. Pois como dixo o presidente de Marusía, Manuel Domínguez, “se unha persoa camiña soa chegará máis rápido, pero se camiñamos xuntos chegaremos moi lonxe”.
A seguinte cita terémola na vindeira semana. Será cun grupo reducido, de tres-catro persoas, para afondar máis na experiencia da emigración no canto do tema das pensións, que é difícil de evitar pois son eles mesmos o que o sacan, debido en moitos casos á gravidade da súa situación.
Ramos Cernadas, Francisco Javier 143 C01 , VEIGA FRANCO, MARÍA 143 C05 , TUBÍO REY, OLAIA 143 C04, Rodríguez Bello, Cora 143 C02, Santos Villaverde, Andrea 143 C03
Queremos que nos escoiten
Na actualidade non é suficiente ter algo importante que dicir para que nos deixen comunícalo. Os medios de comunicación están ahí para transmitir as nosas demandas, para facer que estas cheguen a todo o mundo, malia isto, continuar nas páxinas do xornal nunca é doado. Marusía conseguiou difusión mediática a raíz dunha manifestación que fixeron hai uns meses en Vigo pero a actividade da asociación está bastante silenciada. Chamoume a atención a proposta que facía un dos emigrantes retornados, a cal tiña por obxectivo mellorar a forma de difusión, de darse a coñecer (neste caso por dar solución ao problema das pensións), plantexaba formas de publicitarse para así motivar á xente e unirse á causa. Mais aínda que pareza algo de pouca importancia, é fundamental que a demanda que facemos chame a atención e que a unidade do grupo sexa apreciada.
“Necesitamos modificar as pancartas nas manifestacións, os medios non nos van sacar se decimos sempre o mesmo” Propoñía un dos membros. Toda reinvindicación ten un obxectivo e está claro que estas medidas non están de máis xa que son unha fase máis para acadalo.
Falando un pouco da difusión é preciso dar a coñecer as revistas que a asociación publicaba anualmente. Comezaron no 2006 e fóronse sucedendo ata o ano 2012, a partir de aquí un ano cheo de dificultades fixo imposible publicar o que sería u oitavo número da revista. Estes números trataban a historia da asociación e incluían todo tipo de relatos sobre a emigración. O presidente da Asociación, Manolo Domínguez, non descartou publicar un número este 2014 o cal, dende o meu parecer é indispensable. Actualmente co problema das pensións que están a padecer non hai mellor forma de informar á xente, ademáis, a inclusión de vivencias persoais dos retornados dan lugar a un maior achegamento por parte da sociedade. Está claro que é necesario a mellora da comunicación de este colectivo para así facilitar a loita polos seus dereitos. Así pois, queremos e debemos facer que nos escoiten.
Santos Villaverde, Andrea 143 C03
Hablemos de inseguridad
Es increíble la cantidad de problemas que afectan a una comunidad y que son tratados de forma individual. Z.Bauman nos presenta la inseguridad como uno de ellos. La inseguridad forma parte de cada uno de nosotros. Nos contempla cada vez que salimos del entorno que constituye nuestra rutina. Es la socialización primaria (familia) la que nos proporciona seguridad y certidumbre existencial por lo que tendemos siempre a cobijarnos en nuestro hogar, en nuestra gente y en nuestras costumbres.
El punto de partida es lo desconocido ya que es lo que aterroriza a la sociedad. Por norma general tendemos a huir de lo diferente, de todo aquello que se sale de la línea de lo que consideramos “normal”. Tenemos miedo a los cambios y abordamos esta problemática individualmente. En muchas ocasiones parecemos no ser conscientes de que nuestras inseguridades son compartidas por el conjunto de la población, nos aislamos en nosotros mismos cuando probablemente la persona que tengamos al lado esté sufriendo la misma inseguridad que nosotros. En el ámbito de las migraciones, la inseguridad está presente en todo momento. Está presente en la ida ya que abandonamos un país sin saber aquello con lo que nos vamos a encontrar en el país receptor (abandonamos el entorno en el que nos sentimos seguros) pero también está presente en la vuelta porque a pesar de volver a nuestro hogar vamos a tener que hacer frente a una serie de cambios (y con ello, vuelta a una situación de inseguridad). ¿La solución?
“Hay cometidos a los que se enfrenta cada individuo que no pueden abordarse ni tratarse individualmente” Sobre todo si esos cometidos nos afectan a cada uno de nosotros. Por ello, la solución está en la comunidad, esta debe apoyarnos en aquellas cuestiones que no podamos abordar individualmente. Así pues, asociaciones como Marusía consiguen que la inseguridad de los emigrantes no se sufra individualmente sino colectivamente, puesto que es compartida por todos sus miembros.
Es completamente imposible que la inseguridad desaparezca, de acuerdo con Bauman nuestra inseguridad aumenta a medida que seguimos adelante y cierto es, en las distintas etapas de nuestra vida nos van surgiendo nuevas inseguridades. Al mismo tiempo que aparecen unas van desapareciendo otras, con lo cual, lo fundamental es la actitud con la que afrontemos las mismas. Debemos perder el miedo a lo extraño, ya que lo nuevo también nos puede proporcionar cosas buenas con la consiguiente obtención de seguridad. El apoyo de la comunidad y la lucha personal son en definitiva, fundamentales para superar nuestras inseguridades.
Santos Villaverde, Andrea 143 C03
El Gran Carnaval
Este largometraje presenta como protagonista principal a Chuck Tatum, un periodista neoyorquino caracterizado por su ambición y egocentrismo que comienza a trabajar en una redacción de Nuevo México. Mientras se disponía a cubrir un reportaje sobre la caza de serpientes se entera del caso de Leo Minosa, atrapado en una mina por un derrumbe. Al entrar en contacto con Leo y su entorno se percata de la repercusión que puede tener el acontecimiento, así como los beneficios que puede sacar de él. Por todo ello, explota la noticia hasta lo inimaginable.
En este caso, la línea que separa la ficción de la realidad es extremadamente fina ya que actualmente el sensacionalismo es uno de los juegos más frecuentes de los medios de comunicación. Nuestra profesión está repleta de profesionales como Chuck Tatum que consiguen darle relevancia a hechos que no la tienen, que manipulan la información hasta límites insospechados y que consiguen que datos realmente importantes pasen inadvertidos ante nuestros ojos. Pero… ¿qué noticias demanda la sociedad? Lo que gusta es lo escabroso, no importa la relevancia que pueda tener el acontecimiento si la noticia introduce la palabra “sexo” o “violencia”. Sin ir más lejos el asesinato de Asunta Basterra fue una carta clave en el juego de muchos periódicos y cadenas televisivas. ¿ Funcionó? La audiencia alcanzada a raíz de la emisión de programas que cubrían todo menos el propio asesinato superó las cifras conseguidas hasta el momento. Así pues, mientras haya beneficio esta forma de hacer periodismo está lejos de erradicarse.
“Las malas noticias se venden mejor porque una buena noticia no es noticia” dijo Chuck Tatum al joven periodista que lo acompaña.
Si analizamos las redes sociales, la mayor parte de noticias que comparten los usuarios son noticias de relevancia cuestionable y escasas de contenido. Aunque lo curioso es cuando se focaliza la atención del lector en datos superfluos. Hace unos días leíamos la noticia de que un centenar de inmigrantes entraban en Melilla al grito de “Barça, Barça” ,para los que no la hayáis visto os dejo el enlace .
A raíz de aquí y al margen de mi opinión de que no se está tratando a esta gente como personas, los medios sólo les dan voz para hacernos llegar frases de este tipo. Frente a todas las cosas que tienen que decir sólo se le da importancia a que les gusta el “Barça”. Y que no os extrañe escuchar en una conversación “¿Sabes que los inmigrantes que entraron en Melilla son del Barça?”. Resulta curioso y evidente la forma que tienen algunos medios para distraernos y alejarnos de lo realmente importante. Pero aquí hay unos intereses y como decía Hobbes “el hombre es egoísta por naturaleza”.
Santos Villaverde, Andrea 143 C03
El sentido común como sistema cultural
En “El sentido común como sistema cultural” C.Geertz nos explica el propio significado de “sentido común” y nos demuestra a través de una serie de ejemplos cómo éste varía en función de las culturas. Partiendo del principio, si pensamos en “sentido común” debemos hacernos una pregunta: ¿Común a quién?
Para ejemplificar la distinta concepción que hacen las diferentes culturas sobre este concepto recurre a la intersexualidad, quizás término mejor conocido como hermafroditismo. A pesar de las diferencias latentes entre la cultura estadounidense, los indios navajos y la tribu pokot, todos ellos coinciden en lo mismo, el hermafroditismo no entra dentro de lo normal. Sin embargo, lo que para unos es de sentido común para otros es totalmente lo contrario. Partiendo de este precepto para los estadounidenses es de sentido común que el sexo se clasifica en masculino y femenino por lo que un intersexuado es sinónimo de horror. Los indios navajos ven a los intersexuados como una bendición y la tribu pokot los considera inútiles por no cumplir las funciones ni de un hombre ni de una mujer. Así pues, esto responde a la pregunta formulada anteriormente ya que está claro que el sentido común no es común a todos por igual, varía completamente en función de las culturas. Lo que para unos es aceptable para otros es cuestionable.
“El sentido común se basa precisamente en la afirmación de que la realidad no dispone de otra teoría que la de la vida misma” afirma C.Geertz. Partiendo de esta afirmación, es preciso recordar que el sentido común mantiene una estrecha relación con la experiencia y con la historia por lo que poco a poco va incorporando cambios. Con ello y tras una reflexión personal sobre la intersexualidad tras los ejemplos expuestos, el sentido común parece aflorar una serie de prejuicios frente a todo aquello que no entra dentro de lo común. Prejuicios hacia todo aquello que sobresale por encima de todo a lo que estamos acostumbrados y que no hacen otra cosa que moldear nuestras percepciones e interpretaciones llevándonos a hacer juicios muchas veces erróneos.
Por último y relacionando un poco la lectura con mi tema creo que para los emigrantes gallegos retornados podría haber sido sentido común tanto el dejar Galicia para buscar un empleo que aquí no eran capaces de encontrar como el volver al verse agotadas las posibilidades de prosperar en el país receptor. Sin embargo, puede que para otras culturas no sea de sentido común tomar esta solución porque recordemos una vez más que el sentido común no siempre es tan común como pensamos.
Santos Villaverde, Andrea 143 C03
Ti es o milagre da terra e a terra é un milagre teu
EMIGRAR: Deixar o propio país ou o lugar de orixe, para establecerse noutro, en particular por razóns de traballo.
Alén do que poidan dicir as academias, os galegos ben coñecemos o significado da palabra emigrar. Familias partidas pola metade, pais que non ven aos seus fillos, fillos que non ven aos seus pais… Por iso, e despois dunha extensa documentación, estando tan presente o tema na nosa sociedade, decidimos escoller como material de traballo as relacións entre os emigrantes retornados, para o cal nos servimos da axuda da asociación Marusía.
Despois de contactar co presidente da asociación, Manuel Domínguez Rial, este convidounos a asistir a unha palestra na que se presentou o principal foco de actuación da asociación: o conflito cas pensións do estranxeiro. Alí, despois dun longo camiño pola sempre en obras rúa de San Pedro, chegamos ao lugar de encontro dos retornados. Na porta tivemos a primeira toma de contacto con eles. Ao entrar, dímonos conta de que o lugar era un sitio humilde, case tanto como as persoas que alí se atopaban. O lema “Semente espallada polo mundo que retornamos a Galiza” inundaba as paredes xunto con fotografías cun ton melancólico. Un pequeno espazo para unha gran causa.
Despois de que o presidente falara do tema das pensións, abriuse un pequeno debate para compartir opinións e o caso de cada un. As reaccións dos retornados foron moi variadas. Mentres uns alzaban a voz e perdían os nervios, outros asentían compracidos co que oían os seus oídos e a esperanza que lles facía chegar o tamén retornado Manuel Domínguez. Para rematar, comunicáronse as datas dos vindeiros actos. 
O primeiro deles chegaría unha semana despois, acompañado da enésima cicloxénese explosiva. Dende hai unhas semanas os membros da organización, ademais de recoller firmas para unha ILP, estiveron xuntando reclamacións para entregar en Facenda. O acto en si pode que non vaia supor unha mellora real na situación, mais é unha mostra de unión e apoio, unha mostra de que non se esquecen do que están a sufrir. Reuníronse na entrada da oficina para salvagardarse da furia do tempo e, mentres non se procedía á entrega dos papeis, compartiron a súa experiencia con nós. Todos coincidían nunha cousa; a eles ninguén lles dixo que tiñan que afrontar pago algún en todas as ocasións que fixeron a súa declaración e agora a facenda estálles reclamando diñeiro dende o 2008. Cando todo o mundo ten a mesma queixa é por algo.
Unha vez entregadas as firmas, desplegaron unha pancarta na porta do edificio durante uns minutos e despois diso puxemos rumbo á casa, coa pena de que o tempo non permitira unha maior afluencia á convocatoria. Mañán imos acudir a unha nova reunión e iremos informando de como avanza o traballo da asociación.
Sempre tentando ser o reflexo deses retornados.
143 COO
Tornar á vida galega
Non é necesario facer mención de forma específica ás diferentes situacións ás que estiveron sometidos os emigrantes galegos. Dificultades tales como o descoñecemento da lingua do país receptor e a falta de adaptación das institucións e da poboación en xeral resultan evidentes en canto á problemática dos emigrantes, tanto dos de antes coma dos de agora. Malia isto, hai un factor que coincide tanto para aqueles que emigran como para aqueles que emigraron e volveron ao seu país: a ausencia de políticas de acollida que asesoren aos mesmos sobre o funcionamento das institucións. Claro exemplo é o problema das pensións aos que se ven sometidos os emigrantes galegos retornados. Facenda reclama a tributación das pensións non declaradas dende o ano 2008. Lonxe de evitar conflitos e poder así garantizar o bo funcionamento da Administración Pública, o dereito á información que debería estar latente en todo momento non ten cabida neste tipo de accións. Así pois, é necesario buscar unha unidade, porque non debemos esquecer que ao loitar por eles estamos loitando tamén por nós. Debemos cambiar a perspectiva de apartar a mirada cando algo non nos afecta en primeira persoa.
Por outra banda as experiencias individuais de cada persoa son fundamentais, pode haber casos semellantes pero nunca completamente iguais. Isto é principalmente o que aportan nun primeiro contacto, diferentes opinións dende as súas experiencias, diferentes formas de aceptar a situación que se lles plantexa pero sempre partindo de un obxectivo común. En definitiva achegas que nos poden proporcionar estas persoas pódennos axudar a comprender a súa situación actual e deste xeito ter a posibilidade de apoialos.
Santos Villaverde, Andrea 143 C03
Común (e persoal) 